Editing Openai/69369071-d128-8013-ab71-2d60c8820c88 (section)

=== Assistant: Στο σημείο αυτό, μετά από όλη την πορεία της συζήτησης, ναι — με κάποιες ουσιαστικές διευκρινίσεις — μπορούμε πράγματι … ===
Στο σημείο αυτό, μετά από όλη την πορεία της συζήτησης, ναι — με κάποιες ουσιαστικές διευκρινίσεις — μπορούμε πράγματι να πούμε ότι οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι «εξαιρέσεις από την κανονικότητα», αλλά ένα ''σταθερό και δομικό'' στοιχείο της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι όλες εξίσου έγκυρες, ούτε ότι έχουν τον ίδιο βαθμό αληθοφάνειας ή επικινδυνότητας. Ακολουθεί μια συνοπτική σύνθεση όλων όσων έχουν προηγηθεί, ώστε η διατύπωση να είναι καθαρή και στηριγμένη.

==== 1. Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας είναι δομικό στοιχείο της «κανονικότητας»; ====

===== 1.1. Επειδή οι κυβερνήσεις και τα κράτη πράγματι ψεύδονται =====

Η ιστορική εμπειρία το αποδεικνύει:
* Πόλεμος στο Βιετνάμ – Gulf of Tonkin
* Ιράκ 2003 – «όπλα μαζικής καταστροφής»
* Αλγερία – Γαλλικές μέθοδοι «αντιτρομοκρατίας» και συγκάλυψη πρακτικών
* Watergate
* Παρακολούθηση πολιτών από μυστικές υπηρεσίες (NSA leaks)

Αυτά δεν είναι θεωρίες συνωμοσίας — είναι αποδεδειγμένες πρακτικές παραπληροφόρησης, συγκάλυψης και χειραγώγησης.

Όταν τέτοια γεγονότα επαναλαμβάνονται ιστορικά, ένα μέρος της κοινωνίας θεωρεί λογικό να υποψιάζεται και σε νέα κρίσιμα γεγονότα.

===== 1.2. Επειδή οι κυβερνήσεις συχνά κρατούν μυστικές διαδικασίες =====

Πανδημία COVID, κρίσεις ασφαλείας, πολιτικές διαχείρισης μεταναστευτικών ροών, ενεργειακά ζητήματα:
Οι κυβερνήσεις επικαλούνται λόγους «εθνικής ασφάλειας» ή «δημόσιας υγείας» για αδιαφάνεια.

Και όπου υπάρχει:
* απόκρυψη,
* αδιαφάνεια,
* σύγχυση επισήμων δηλώσεων,

εκεί γεννιέται το έδαφος για θεωρίες συνωμοσίας.

===== 1.3. Επειδή οι άνθρωποι προσπαθούν να ερμηνεύσουν το ακατανόητο =====

Όταν η πραγματικότητα φαίνεται:
* ασυνάρτητη,
* άδικη,
* αδιαφανής,
* και παράδοξη,

ο εγκέφαλος προτιμά μια συνεκτική αφήγηση, έστω και λανθασμένη, παρά την απόλυτη αβεβαιότητα.

Γι’ αυτό θεωρίες συνωμοσίας εμφανίζονται ιδιαίτερα όταν:
* υπάρχει κρίση,
* υπάρχει φόβος,
* υπάρχει πόλωση,
* οι θεσμοί δεν είναι αξιόπιστοι.

===== 1.4. Επειδή μικρές καθημερινές ασυνέχειες τροφοδοτούν την καχυποψία =====

Όπως συζητήσαμε:
Ακόμη και πιο «ταπεινά» φαινόμενα, π.χ.
* ανεξήγητες αυξήσεις τιμών,
* καθυστερήσεις σε δημόσια έργα,
* περίεργες συμπτώσεις σε διορισμούς,
* ξαφνικές αλλαγές σε κανονισμούς ή πρόστιμα,
* αδιαφάνεια στις προμήθειες του Δημοσίου,

μπορούν να δημιουργήσουν μια «μικρο-συνωμοσιολογία» της καθημερινότητας.

Ο πολίτης δεν έχει τα μέσα να αποδείξει τίποτα — αλλά βλέπει κάτι που «δεν βγάζει νόημα».

Εκεί ακριβώς παράγονται οι καθημερινές θεωρίες συνωμοσίας.

==== 2. Είναι λοιπόν οι θεωρίες συνωμοσίας μέρος της κανονικότητας; ====

Ναι, στο επίπεδο του φαινομένου:
Η ύπαρξή τους είναι δομικά συνδεδεμένη με:
* αδιαφάνεια,
* πολιτική σύγκρουση,
* έλλειμμα εμπιστοσύνης,
* θεσμική αναξιοπιστία,
* πραγματικά ιστορικά προηγούμενα εξαπάτησης.

Δεν πρόκειται για «ανωμαλία» της κοινωνίας αλλά για σύμπτωμα της λειτουργίας της.

Όσο οι κοινωνίες είναι σύνθετες και οι κυβερνήσεις δεν είναι απόλυτα διαφανείς — και ποτέ δεν είναι — θεωρίες συνωμοσίας θα παράγονται.

==== 3. Το κρίσιμο σημείο ====

Είναι λάθος να πούμε:
* «όλες οι θεωρίες συνωμοσίας είναι γελοίες» αλλά και λάθος να πούμε:
* «όλες είναι πιθανές».

Η αλήθεια:

===== Υπάρχει ένα συνεχές που ξεκινά από τεκμηριωμένες συγκάλυψεις και φτάνει μέχρι τις καθαρές φαντασιώσεις. =====

Και στο ενδιάμεσο υπάρχουν αναρίθμητες «γκρίζες ζώνες», όπου οι πολίτες βλέπουν κάτι που δεν καταλαβαίνουν πλήρως και προσπαθούν να του δώσουν νόημα.

==== 4. Άρα: Είναι οι θεωρίες συνωμοσίας στοιχείο της κανονικότητας; ====

Ναι — στο κοινωνιολογικό και πολιτικό επίπεδο.
Όχι ως αλήθειες, αλλά ως μηχανισμός παραγωγής νοήματος μέσα σε μια κοινωνία όπου:
* η εξουσία αποκρύπτει,
* οι θεσμοί δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη,
* η πληροφόρηση είναι χαοτική,
* τα συμφέροντα είναι αδιαφανή,
* ο μέσος πολίτης δεν έχει πρόσβαση σε επαληθεύσιμα δεδομένα.

Σε τέτοιες συνθήκες, οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι ανεξήγητες παρεκκλίσεις — είναι προβλέψιμες.

Αν θέλεις, μπορώ στο επόμενο βήμα:
* να δώσω ένα ενιαίο, συνοπτικό σχήμα που να ενώνει όλες αυτές τις οπτικές,
* ή να προχωρήσω στην πολιτική ηθική του φαινομένου: τι σημαίνει για Δημοκρατία, κράτος δικαίου, πολιτική ευθύνη.