Editing Openai/6946ba82-2460-800a-8bb1-75414ceffdd0 (section)

== gpt-? ==
=== Assistant: Autentyczność cytatu ===
=== Autentyczność cytatu ===

Cytat ten pojawia się głównie w serwisach internetowych i mediach społecznościowych jako wypowiedź Ebner-Eschenbach, np. w newsletterze “Solidarności”solidarnosc.gda.pl<ref>{{cite web|title=solidarnosc.gda.pl|url=https://solidarnosc.gda.pl/wp-content/uploads/2021/10/SOCIAL-DIALOGUE-Pazdziernik_2021.pdf#:~:text=Najni%C5%BCej%20upad%C5%82o%20spo%C5%82ecze%C5%84stwo%2C%20kt%C3%B3re%20w,Eschenbach|publisher=solidarnosc.gda.pl|access-date=2025-12-20}}</ref> czy na stronach z sentencjamiaforyzmy-cytaty.pl<ref>{{cite web|title=aforyzmy-cytaty.pl|url=https://aforyzmy-cytaty.pl/autorka/ebner-eschenbach-marie.html#:~:text=,prawi%C4%85%20mu%20kazania%20o%20moralno%C5%9Bci|publisher=aforyzmy-cytaty.pl|access-date=2025-12-20}}</ref>. Jednak wszystkie te źródła jedynie przytaczają go bez podawania konkretnego wydania czy kontekstu, a nawet różnią się w brzmieniu – niektóre piszą „państwo, którego rząd…” zamiast „społeczeństwo”aforyzmy-cytaty.pl<ref>{{cite web|title=aforyzmy-cytaty.pl|url=https://aforyzmy-cytaty.pl/autorka/ebner-eschenbach-marie.html#:~:text=,prawi%C4%85%20mu%20kazania%20o%20moralno%C5%9Bci|publisher=aforyzmy-cytaty.pl|access-date=2025-12-20}}</ref>. Taka rozbieżność wskazuje na przekazywanie za pomocą sieci, a nie na autentyczny cytat z tekstu Ebner-Eschenbach.

==== Poszukiwania w dziełach autorki ====

Przegląd rzeczywistych publikacji Ebner-Eschenbach nie potwierdza istnienia tego zdania. Autorka publikowała głównie po niemiecku (np. zbiory aforyzmów Aphorismen 1880 czy powieści Glaubenlos? 1893), a w dostępnych antologiach i wydaniach jej Gesammelte Schriften (np. Berlin 1893, tom I) nie ma podobnego fragmentu. Tradycyjny ton i słownictwo Ebner-Eschenbach są znacznie bardziej wyważone (np. używa «Sittlichkeit» czy «Moral»), natomiast zwrot „jawni dranie prawią kazania” to frazeologia daleka od jej stylu. Co więcej, na wiki-cytatach (pl.wikiquote) cytat ten figuruje bez żadnego źródłaaforyzmy-cytaty.pl<ref>{{cite web|title=aforyzmy-cytaty.pl|url=https://aforyzmy-cytaty.pl/autorka/ebner-eschenbach-marie.html#:~:text=,prawi%C4%85%20mu%20kazania%20o%20moralno%C5%9Bci|publisher=aforyzmy-cytaty.pl|access-date=2025-12-20}}</ref>, co potwierdza brak wersji oryginalnej w jej pismach.

==== Możliwe źródło myślowe ====

Pomysł „sprowadzenia na dno narodu przez słuchanie szalbierzy nauk moralności” przypomina cytowaną myśl Josepha Addisona. W Spectatorze (No. 50, 1711) Addison pisał o „trującym wpływie partyjniactwa [który] sinks the virtue of a nation” (dosł. „pogarsza cnotę narodu”)ourcivilisation.com<ref>{{cite web|title=ourcivilisation.com|url=https://www.ourcivilisation.com/smartboard/shop/fowlerjh/chap16.htm#:~:text=every%20particular%20person,but%20destroys%20even%20common%20sense|publisher=ourcivilisation.com|access-date=2025-12-20}}</ref>. Choć nie ma tam mowy o „jawnych draniach”, idea upadku społeczeństwa jest zbliżona. Najprawdopodobniej współczesne tłumaczenia bądź internetowe parafrazy połączyły tę myśl z bardziej barwnym językiem. Nigdzie jednak nie odnaleziono niemieckiego oryginału u Ebner-Eschenbach ani jej wypowiedzi, która by bezpośrednio odpowiadała temu cytatowi.

==== Wnioski ====

Nie znaleziono dowodu, aby cytat ten pochodził z dzieł Marie von Ebner-Eschenbach. Jest on przekazywany w polskich źródłach jako autentyczny, lecz nie występuje w oryginale. Brak odniesienia w publikacjach autorki oraz zmienność wersji (np. „państwo” vs „społeczeństwo”) sugerują fałszywe przypisanie. Możliwe, że inspirowano się podobnym zwrotem Addisonaourcivilisation.com<ref>{{cite web|title=ourcivilisation.com|url=https://www.ourcivilisation.com/smartboard/shop/fowlerjh/chap16.htm#:~:text=every%20particular%20person,but%20destroys%20even%20common%20sense|publisher=ourcivilisation.com|access-date=2025-12-20}}</ref> lub ogólnymi poglądami, lecz sama Ebner-Eschenbach takich słów nie napisała. Wobec tego cytat należy uznać za błędnie przypisany, bez potwierdzonego źródła w jej dziełach.

Źródła: Wzmianki o cytacie w polskich mediachsolidarnosc.gda.pl<ref>{{cite web|title=solidarnosc.gda.pl|url=https://solidarnosc.gda.pl/wp-content/uploads/2021/10/SOCIAL-DIALOGUE-Pazdziernik_2021.pdf#:~:text=Najni%C5%BCej%20upad%C5%82o%20spo%C5%82ecze%C5%84stwo%2C%20kt%C3%B3re%20w,Eschenbach|publisher=solidarnosc.gda.pl|access-date=2025-12-20}}</ref>aforyzmy-cytaty.pl<ref>{{cite web|title=aforyzmy-cytaty.pl|url=https://aforyzmy-cytaty.pl/autorka/ebner-eschenbach-marie.html#:~:text=,prawi%C4%85%20mu%20kazania%20o%20moralno%C5%9Bci|publisher=aforyzmy-cytaty.pl|access-date=2025-12-20}}</ref>; klasyczny angielski tekst Addison’aourcivilisation.com<ref>{{cite web|title=ourcivilisation.com|url=https://www.ourcivilisation.com/smartboard/shop/fowlerjh/chap16.htm#:~:text=every%20particular%20person,but%20destroys%20even%20common%20sense|publisher=ourcivilisation.com|access-date=2025-12-20}}</ref> (podobna treść, ale inne ujęcie); zestawienia cytatów Ebner-Eschenbach (brak oryginału cytatu).